EOKA Nedir?

EOKA’nın Kuruluşu ve Amacı

Enosis Hedefiyle Kurulan Bir Terör Örgütü

EOKA’nın kuruluş amacı, Yunanistan’a bağlanma hedefi

EOKA, açılımı ile “Ethniki Organosis Kyprion Agoniston” (Kıbrıslı Yurtseverlerin Ulusal Örgütü) olan ve 1 Nisan 1955 tarihinde kurulan Yunanistan yanlısı silahlı bir örgüttür.

Örgütün temel amacı, Kıbrıs’ı İngiliz yönetiminden kurtararak Yunanistan’a ilhak etmek, yani “Enosis” idealini gerçekleştirmekti.

Ancak EOKA’nın faaliyetleri yalnızca İngiliz yönetimine karşı olmamıştır. Örgüt aynı zamanda Kıbrıs Türk halkını hedef almış, adada Türk varlığını yok etmek amacıyla pek çok sivil Türk vatandaşını katletmiştir.

EOKA’nın Kurucuları ve Destekçileri

Georgios Grivas ve Makarios’un Rolü

Grivas’ın komutanlığı, kilise-siyaset bağlantısı

EOKA’nın liderliğini Yunan subayı Georgios Grivas, kod adıyla “Dighenis” üstlenmiştir. Grivas, faşist eğilimli ve aşırı milliyetçi bir figürdü.

Rum Ortodoks Kilisesi’nin en yüksek makamı olan Başpiskopos Makarios, EOKA’nın ideolojik ve siyasi destekçisiydi.

Makarios, halkı Enosis fikri etrafında birleştirmeye çalışmış; bu doğrultuda EOKA’yı dolaylı yollarla desteklemiştir. Kilisede verilen vaazlar, propaganda araçları ve gençlerin örgüte katılımı, bu sürecin en önemli halkalarıydı.

EOKA’nın Faaliyetleri ve Terör Eylemleri

İngilizlere ve Türklere Yönelik Saldırılar

Sivil halka saldırılar, sabotajlar ve cinayetler

EOKA’nın 1955’te başlattığı saldırılar, öncelikle İngiliz yönetimini hedef aldı. Askeri birliklere yönelik sabotajlar, bombalı eylemler ve suikastlarla ses getirdi. Ancak çok geçmeden saldırılarının yönü Kıbrıs Türk halkına döndü.

Kıbrıslı Türkler, Enosis gerçekleşirse adada ikinci sınıf vatandaş haline geleceklerini biliyorlardı. Bu nedenle Türk halkının tepkisini bastırmak isteyen EOKA, Türk köylerine saldırılar düzenledi, masum sivilleri katletti, evleri yaktı, kadın ve çocuklara dahi saldırdı.

Bu saldırılar, Kıbrıs Türk toplumunda büyük bir korku, kaygı ve direniş duygusunu tetikledi. Türk halkı, kendi güvenliğini sağlamak için kendi öz savunma birliklerini kurmak zorunda kaldı.

EOKA’nın Türk Halkına Yönelik Katliamları

Ayvasıl, Muratağa, Atlılar, Sandallar olayları

EOKA ve devamı niteliğindeki saldırı birimleri, 1960 sonrası da faaliyetlerine devam etmiştir. 1963-1964, 1967 ve 1974 yıllarında Türk köylerine yönelik toplu katliamlar gerçekleştirilmiştir.

En trajik olaylar arasında Ayvasıl ve Muratağa-Atlılar-Sandallar köylerinde toplu mezarlarda bulunan çocuk, kadın ve yaşlıların cesetleri hafızalardan silinmemektedir.

Bu saldırılar, Rum tarafının “Enosis” için her yolu mubah gördüğünü ve Kıbrıs Türklerini yok sayarak bir Rum adası yaratma hedefini açıkça ortaya koymuştur.

EOKA’nın Kıbrıs Cumhuriyeti Sürecindeki Rolü

1960 Anayasası ve Ortaklık Devletine Karşı Tavır

Makarios’un iki yüzlü siyaseti, EOKA’nın devamı

1959 Londra-Zürih Antlaşmaları sonucu kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti, iki toplumlu bir yapıya sahipti. Ancak Makarios ve EOKA yanlısı çevreler bu ortaklığı hiçbir zaman içselleştirmemiştir.

1963 yılında Makarios, anayasayı değiştirme girişiminde bulunarak Türk toplumunun siyasi haklarını yok etmek istemiştir. Bu süreçte EOKA sempatizanları tekrar harekete geçmiş, “Kanlı Noel” olarak bilinen 1963 olaylarında çok sayıda Türk sivil hayatını kaybetmiştir.

Bu saldırılar, fiilen ortaklık devletinin sona ermesine yol açmıştır.

EOKA-B ve 1974 Darbesi

Nikos Sampson, Türkiye’nin Barış Harekâtı

1970’lerde Enosis hayali hâlâ Rum milliyetçileri tarafından diri tutuluyordu. EOKA’nın devamı niteliğinde kurulan EOKA-B, Makarios’a karşı darbe gerçekleştirdi. Bu darbe, 15 Temmuz 1974 tarihinde gerçekleşmiş ve Nikos Sampson başkan ilan edilmiştir.

Bu gelişme üzerine Türkiye, garantörlük hakkını kullanarak 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlatmış ve Kıbrıs Türklerinin can güvenliği temin edilmiştir.

Türkiye’nin bu müdahalesi, sadece Türk halkını korumakla kalmamış, aynı zamanda EOKA-B’nin adayı Yunanistan’a bağlama planını da bozmuştur.

EOKA’nın Uluslararası Alandaki İmajı

Rumlar Tarafından Kahraman, Türkler İçin Terör Örgütü

İki toplumun farklı anlatısı

Rum halkı, EOKA’yı “bağımsızlık mücadelesi” veren bir örgüt olarak yüceltse de, Kıbrıs Türk halkı için EOKA, soykırım girişiminde bulunan bir terör örgütüdür.

EOKA’nın yaptığı katliamlar, uluslararası raporlara da yansımış, ancak uzun yıllar boyunca hak ettiği şekilde tanımlanamamıştır. Bugün hâlâ bazı Rum siyasi çevreleri, EOKA mensuplarına heykel ve anıtlar dikerek bu geçmişi yüceltmeye devam etmektedir.

EOKA ve Kıbrıs Türklerinin Mücadelesi

Direniş Ruhunun Doğuşu

Kıbrıs Türk halkı, öz savunma birlikleri

EOKA’nın saldırıları, Kıbrıs Türklerini yıldırmak bir yana, daha da kenetlenmelerine neden olmuştur. Kıbrıs Türk halkı, kendi güvenliğini sağlamak adına öz savunma birlikleri kurmuş, Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) gibi yapılarla silahlı direnişe başlamıştır.

Bu örgütler, Kıbrıs Türklerinin hem canlarını korumuş hem de adada Türk varlığının silinmesini engellemiştir. TMT’nin örgütlenmesi ve halkla bütünleşmesi, Türk toplumunun var olma mücadelesinde hayati rol oynamıştır.

EOKA, Kıbrıs Türk halkı için bir korku ve vahşet simgesidir. Masum insanların canına kasteden, köyleri yakan, çocukları öldüren bir örgüt olarak hafızalarda yer etmiştir.

Rum tarafının “kahramanlık” olarak gördüğü bu örgütün tarihi, Türkler açısından bir soykırım girişiminin ve ayrımcılığın açık göstergesidir. EOKA’nın varlığı, Kıbrıs’ta barışın önündeki en büyük engellerden biri olmuş ve adayı yıllarca çatışmaların ortasına itmiştir.