Makarios Kimdir?

Makarios’un Hayatı

Erken Yaşamı ve Eğitim Süreci

Kıbrıs tarihi, Rum Ortodoks kilisesi

Makarios, asıl adıyla **Mihail Christodoulou Mouskos**, 13 Ağustos 1913 tarihinde Kıbrıs’ın Pano Panagia köyünde doğmuştur. Ortodoks Hristiyan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Makarios, erken yaşta din eğitimi almaya başlamış ve bu yolda ilerlemiştir.

Lefkoşa’daki Piskoposluk okulunda öğrenim gördükten sonra, Atina Üniversitesi’nde ilahiyat eğitimi almış, ardından Boston Üniversitesi’nde yüksek lisans yapmıştır. Eğitimi süresince dini alanlardaki bilgisi kadar siyasi söylemleriyle de dikkat çekmiştir.

Din Adamlığından Siyasete

Makarios’un başpiskopos olması, kilise-siyaset ilişkisi

1948 yılında Kıbrıs Ortodoks Kilisesi’nde yükselerek **Kıbrıs Başpiskoposu** olmuştur. Bu pozisyon ona sadece dini değil, aynı zamanda siyasi bir güç de kazandırmıştır.

Kıbrıs Rum halkı arasında etkili bir figür haline gelen Makarios, kilise gücünü siyasi amaçlar için kullanarak “Enosis” yani Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanması fikrini aktif olarak desteklemeye başlamıştır. Bu politika, Kıbrıs Türk halkının ve dönemin Türkiye Cumhuriyeti’nin tepkisini çekmiştir.

Makarios ve Enosis Hareketi

Enosis’in Siyasi Gündeme Taşınması

Kıbrıs’ta Yunanistan’a bağlanma isteği

Makarios, 1950’li yıllarda Kıbrıs’ın Yunanistan’a bağlanmasını savunan **Enosis hareketinin** en güçlü savunucularından biri olmuştur. Kilise kürsüsünden yaptığı açıklamalarla bu düşünceyi yaymış ve halkın desteğini almıştır.

Bu süreçte, Rum gençlerini örgütleyen silahlı bir grup olan EOKA kurulmuş ve Enosis amacıyla adada terör eylemleri yapılmaya başlanmıştır. EOKA’nın liderliğini General Grivas üstlenmiş olsa da, hareketin ideolojik lideri olarak Makarios görülmüştür.

Bu dönemde, adadaki Türk halkı bu politikaya karşı çıkmış, Enosis’in gerçekleştirilmesi halinde Kıbrıs Türklerinin adada dışlanacağı ve yok sayılacağı düşünülmüştür.

Sürgün Yılları

İngiltere tarafından sürgün, siyasi baskılar

1956 yılında İngiliz sömürge yönetimi, EOKA’nın şiddet eylemleriyle birlikte Makarios’un da bu terör faaliyetlerine zımni destek verdiği gerekçesiyle onu **Seyşel Adaları’na sürgüne** göndermiştir. Bu durum, Kıbrıs’taki siyasi tansiyonu daha da artırmıştır.

Makarios’un sürgünü, Kıbrıs Rum halkı tarafından “şehitlik” olarak algılanmış, ancak Kıbrıs Türkleri için bu durum, Rum liderliğinin gerçek niyetinin netleşmesi anlamına gelmiştir.

Kıbrıs Cumhuriyeti Dönemi

1960 Anayasası ve Ortak Devlet

Kıbrıs Cumhuriyeti’nin kuruluşu, iki toplumlu yapı

1959 yılında Londra ve Zürih Antlaşmaları ile İngiltere, Türkiye ve Yunanistan’ın garantörlüğünde **Kıbrıs Cumhuriyeti** kurulmuştur. Bu yapı, Türk ve Rum toplumlarının eşit siyasi temsilini garanti altına alıyordu.

Makarios, yeni cumhuriyetin ilk Cumhurbaşkanı, Kıbrıs Türk halkının lideri Dr. Fazıl Küçük ise Cumhurbaşkanı Yardımcısı olarak görev yapmaya başlamıştır. Ancak Makarios, zamanla bu yapının kurallarına aykırı şekilde hareket etmeye başlamış, 1963 yılında 13 maddelik anayasa değişikliği önerisi ile Türk halkının garantörlük haklarını budamaya çalışmıştır.

Bu girişim, Kıbrıs’ta toplumsal çatışmaları yeniden alevlendirmiş, “Kanlı Noel” olarak bilinen olayların zeminini hazırlamıştır.

1963 Sonrası Gerginlikler

Kıbrıs’ta Türk bölgelerine saldırılar

Makarios’un anayasa değişikliği teklifinden sonra Türk-Rum ilişkileri ciddi biçimde bozulmuş, adada silahlı çatışmalar başlamıştır. Rum çeteler, Türk köylerine baskınlar düzenlemiş, binlerce Kıbrıslı Türk kendi yurtlarından zorla çıkarılmıştır.

Bu süreçte Kıbrıslı Türkler, Makarios yönetiminin adayı tek taraflı olarak Rumlaştırma politikası güttüğünü açıkça görmüş ve kendi savunma yapılarını oluşturmaya başlamıştır.

Makarios’un 1974 Yılına Kadar Olan Politikası

Bağımsızlık mı Enosis mi?

Makarios’un politik dönüşümleri

1970’li yıllarda Makarios, dış baskılar nedeniyle Enosis fikrinden uzaklaştığını açıklamış; ancak Türkiye ve Kıbrıs Türk halkı bu açıklamayı samimi bulmamıştır. Çünkü Enosis düşüncesi halkın derinliklerine yerleşmiş ve kilise aracılığıyla sürekli diri tutulmuştur.

Makarios, adanın tam kontrolünü Rum tarafına bırakmak ve Türk varlığını silikleştirmek için diplomatik yollardan çabalarına devam etmiştir. Bu durum Türkiye açısından büyük bir tehdit olarak değerlendirilmiştir.

1974 Darbesi ve Makarios’un Kaçışı

Yunan cuntasının darbesi, Nikos Sampson yönetimi

15 Temmuz 1974’te Yunanistan’daki askeri cunta tarafından desteklenen bir darbe ile Makarios görevden uzaklaştırılmış ve yerine Enosis yanlısı Nikos Sampson getirilmiştir.

Bu gelişme, Türkiye’nin garantörlük hakkını kullanarak 20 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Barış Harekâtını başlatmasına neden olmuştur. Makarios, darbe sonrası adadan kaçarak önce Malta’ya, ardından Londra’ya gitmiş ve burada sürgün hayatı yaşamıştır.

Makarios’un Son Yılları ve Ölümü

Darbe Sonrası Geri Dönüş ve Ölüm

1974 sonrası Kıbrıs politikası

Darbeden sonra Kıbrıs’a dönen Makarios, kısa süreli bir görev süresinin ardından etkisini büyük ölçüde kaybetmiştir. 1977 yılında kalp krizi sonucu hayatını kaybetmiştir.

Ölümünden sonra Rum halkı arasında dini ve siyasi bir figür olarak anılsa da, Türk halkı için ayrımcılığı körükleyen, toplumlar arası barışı zedeleyen bir figür olarak hatırlanır.

Makarios’un Tarihteki Yeri

İki Toplum Açısından Farklı Yorumlar

Kıbrıs Rum liderleri, Kıbrıs Türk bakış açısı

Rum halkı için Makarios bir “kurucu lider” gibi algılansa da, Kıbrıs Türk toplumu için **çözüm karşıtı, bölücü ve ayrımcı politikaların mimarıdır**. Enosis ideolojisinin halk üzerinde yıllarca kökleşmesine katkı sağlamış ve adada barış yerine ayrışmayı körüklemiştir.

Kıbrıs’ın iki toplumlu yapısına zarar veren, Türk halkının yaşama hakkını tehdit eden politikaları nedeniyle Kıbrıs Türk tarihinde eleştirel bir figür olarak yer alır.